Zaman, iki hareket arasındaki süredir. Hareket ve maddenin nesnel hali zamanla belirir. Bu nedenle zaman maddelerin değişimindeki en aktif hazırlayıcıdır. Elektrik yükü olmadıkça, elektrik alanı olmadığı gibi, maddesizde bir metrik alan (uzay-zaman) da olmayacaktır. Bu yüzden, zaman tamamıyla nesnel tabanlıdır.
Sözcük anlamıyla; “Bir sürenin belirli bir parçası vakit, belirlenmiş olan bir an, Yer kabuğunun geçirdiği gelişimde belirlenen ve fosillere göre dörde ayrılan geniş evrelerden her biri.” Bilindiği üzere, zaman hayatımızın içinde aktif bir gerçekliktir. İlk bakışta, zaman kavramının insan hayatını kolaylaştırdığını basit bir dille söyleyebiliriz. Fakat ilerleyen süreçte zaman insanları kendine göre davranmaya zaruri kılmıştır. Misalen, soyut olarak bildiğimiz sevgi kavramını cümle içinde kullandığımızda, “İnsan sevdiği zaman neler yapmaz?” zaman kavramını buna dâhil ederiz.
İki bilinmeyenli bir denklem ile karşı karşıyayız. Sevgiyi nesnel bir kavramla tabir ederken, onun soyut yapısına zarar vermiş olabilir miyiz? Ya da zaman kavramının tek düze nesnelliğini soyutlaştırıyor muyuz? Birçoğunuz, aslında bu durumu bu şekilde düşünmedi veyahut değerlendirmedi. Zaman nesnelliğinin bütün soyut yani manevi kavramlarla içice olduğu düşünüldüğünde, biz soyut ya da somutluğumuzu hangi tabanda yaşıyoruz? Belki de her şey normalken, bu yazıda biz bunu çarpıtıyoruz, düşünürken bir sürü soru işareti belirginleşiyor. Ya da ilişkimizi zamana bırakalım dediğimizde, maneviyatımızı mı nesnelleştirmiş oluyoruz? Arada geçen süreçte daha mı güçlendiriyoruz?
Zaman algılarımıza bağlıdır, insanın hissettiği bir şeydir denir. İnsanın algılamadığı hiçbir şey zamana tabi değil mi? Mesela içinde hiçbir bilinçli varlık yaşamayan bir gezegende zaman yok mu?
Demek ki zaman, maddenin değişiminin ifadesi. Her şey hareket halinde ve değişiyor. Bu duruma zaman kavramı tekabül ediyor. Bu yüzden bütün değer yargılarımızı, materyalist bir alanda “zamanda” yaşıyoruz. Maneviyatın temeli de zaman kavramıyla, maddeyle oluşuyor.
