Tanrı ya da ilâh özellikle tek tanrıcılar tarafından evrenin tek yaratıcı ve yöneticisi olduğuna inanılan varlık. Çok tanrılı inançlarda genelde ilâhların cinsiyeti bulunur ve erkek olanlarına Tanrı, kadın olanlarına Tanrıça denir. Monoteistik ve henoteistik inançlardaki Tanrı kavramını tanımlamak için ise sadece tanrı sözcüğü kullanılabilir. (*)
Tek Tanrı’lı dinlerle Tanrı inancını paylaşanların hepsi aynı Tanrı’ya mı inanıyor? Tanrı kavramının somut bir tarifi var mıdır? Ona söylediğimiz değer ve isimler, ona karşı duyduğumuz hisler, bu kadar çeşitliyken herkesin aynı Tanrı’ya inandığını düşünebilir miyiz?
Birlikte, bir yaratıcıya inanılması ile birlikte, ona yardımcı tanrı ya da görevlilerinde olduğunu varsayanlar bizlerden daha farklı bir inanca mı sahipler? Bu dinlerin kendi aralarındaki farklılıkları da bir sorun teşkil ediyor, bu tarz belirsizliklerde muhtemelen karışıklıklara yol açıyor.
Oysa inancı yerinde bir insan evren içerisinde oluşan/değişen/üretilen her şeyi onun ya da onun tarafından yaratıldığına inanıyor. Kökende duyulan bir dogmatik inanç hali var. Lakin inançlar dahi çeşitlilik gösterilebiliyor. Bu çeşitliğin bir başka hali, ibadet alanlara çağrılış halleri değil mi? “Çan, Ezan” tek tanrı’lı dinlerde, neden farklı ibadet alanına çağırma teknikleri geliştirilmiş olabilir?
Biz bütün ilahi dinlerin bir sağlayıcı tarafından geldiğini düşünüyoruz. Huzuruna çağırma, alanında neden farklı uygulamalara gereksinim duyulmuş olabilir?
Bir diğer önemli konu Tanrı’nın bizden kopuk ve uzak bir mükemmellik merkezi olup olmadığı sorusudur. “Orada bir tanrı var uzakta. Gitmesek de, görmesek de o tanrı bizim tanrımızdır.”
Eğer bende Tanrı’dan bir parçaysam, ben değiştikçe bana bağlı olarak o da değişiyor. O büyük bir sonsuzluğun içerisindeyken, ben yok sayılabilir bir küçüklükteyim. Bir satranç tahtasında, Tanrı için hamleler yapıyoruz inandığımız kadarıyla, yıllardır sorgulanan “Tanrı var mıdır? Varsa neden var? Yoksa neden yok?” durumu, çözümlenemeyecek derecede olan sorulardan biri olarak, ilkçağdan (varlık felsefesi) bugüne süregelip yarında devam edecektir.
